İnsan haklarını koruyan genel, kesin, açık ve sıklıkla değişmeyen hukuk kurallarına bağlı bir yönetimin varlığını ifade eden “hukuk devleti” pren- sibi, bireysel özgürlüğün en önemli teminatıdır. Böyle bir yönetim anlayı- şının var olduğu bir siyasal birliktelikte keyfiliğin değil hukukun üstünlü- ğünden bahsedebiliriz. Hukukun üstünlüğünün tesis edilmediği bir yerde gerek sivil gerek siyasal gerekse de ekonomik özgürlükler diğer bireyler- den ve/ya (daha çok) devletten gelecek tehditlere açık olacaktır. Thomas Hobbes’un terimleriyle, bir savaş haline (state of war) benzeyen böyle bir ortamda bireyler enerjilerini ve kaynaklarını nereden geleceğini bileme- dikleri tehditlere karşı kendilerini savunmak için kullanacaklar, ekonomik üretkenlik ve sanatsal, entelektüel yaratıcılık baltalanacaktır.

Medeni bir varoluşun önkoşulu olan hukuk devleti prensibinin Türki- ye’deki durumu acaba nedir? Avrupa Komisyonu’nun hazırladığı Türkiye İlerleme Raporlarının da işaret ettiği üzere, Türkiye özellikle 2000’lerin ilk 10 yılında bu alanda önemli aşama kaydetmiştir. 2010 yılında gerçek- leştirilen anayasa değişikliği referandumu ile hukukun üstünlüğünün te- sis edilmesi yönünde büyük mesafe kat edilmişti. Ancak, takriben 2012 yılı civarından itibaren genel olarak özgürlükler ve özel olarak da huku- kun üstünlüğü alanında bir geri kayış söz konusu olmuştur. nitekim bu geri kayış uluslararası özgürlük ve hukuk devleti endeksleri tarafından da tespit edilmiştir. Türkiye Freedom House’un hazırladığı, 1’in en iyi 7’nin en kötü duruma karşılık geldiği Dünya Özgürlük Endeksi’nde 2013 yılında 3’ten 3,5’a düşmüş; World Justice Project’in hazırladığı Dünya Hukuk Devleti Endeksi’nde ise 2014 yılından 2015 yılına bir yıl içinde 59. luktan 80.liğe gerilemiştir.

İşte Prof. Dr. Mustafa Erdoğan tarafından kaleme alınan Hukukun Üs- tünlüğü ve Türkiye başlıklı bu çalışmada özellikle 2014 ve 2015 yıllarında hukuk devleti alanında yaşanan gerilemenin bir fotoğrafı çekilip, huku- kun üstünlüğünün tesis edilebilmesi için bir yol haritası sunuluyor. Bu rapor Friedrich naumann Vakfı’nın desteğiyle Özgürlük Araştırmaları Derneği tarafından yürütülen Türkiye’de Hukuk Devleti Projesi’nin nihai ürünüdür. Raporun ortaya çıkmasında nisan, 2015’te hukukçu dernek- leri, siyasi partiler, medya ve akademi dünyasından temsilcilerin katılı- mıyla İstanbul’da gerçekleşen tartışma toplantısı temel oluşturmakta- dır. Raporu kaleme alan Prof. Dr. Mustafa Erdoğan’a ve ona entelektüel katkı veren Doç. Dr. Ali Rıza Çoban’a ve Araştırma Görevlisi Kerem Ya- vaşça’ya şükranlarımı sunarım.

Raporu İndir!